Beton dökümü öncesi, sırası ve sonrasında dikkat edilmesi gereken teknik hususlar vardır. Beton dökümünün doğru yapılması betonun kullanım ömrünü uzatır ve dayanımını pozitif etkiler. Yerine yerleştirilen taze betonun içerisinde ister istemez boşluklar bulunur. Betonun o haliyle sertleşmesi durumunda oldukça düşük beton dayanımına sebep olur. Bu sebeple, yerine yerleştirilen taze betona uygun tarzda sıkıştırılma (vibrasyon gibi) yöntemlerinin uygulanmasının ve betonun mümkün olabildiği kadar az boşluklu olarak yerleştirilmesinin beton dayanımı üzerinde çok büyük etkisi vardır.
Beton Nasıl Yerleştirilir?
Betonun yerleştirilmesi işleminde,
• Kalıba dökülen taze betonu kalıbın her bölgesine yaymak, donatıların
kaplanmasını sağlamak,
• Beton içinde sıkışmış hava boşluklarını dışarıya atarak kompasiteyi
(doluluğu) yükseltmek amacıyla “vibrasyon” uygulanır.
Böylece kalıba iyi yerleşen taze beton sertleştiğinde daha yüksek dayanım kazanır. Taze betonun taşınması ve yerleştirilmesi işlemleri segragasyona neden olmayacak ve betonun üniformitesini bozmayacak tarzda yapılmalıdır. Aksi halde, beton kesitindeki farklı bölgeler farklı özellikler göstermekte ve beton dayanımı olumsuz etkilenir.
Yerleştirme İşlemi Öncesinde Yapılması Gereken Hazırlıklar Nelerdir?
Betonu başarılı bir şekilde yerleştirebilmek için işlemden
önce bazı koşullar yerine getirilmelidir. Bu ön koşulları şu şekilde
sıralayabiliriz:
• Yerleştirme işleminin yarım kalmayacağına emin olunmalıdır.
• Betonun yerleştirme yöntemi ve beton döküm süresi önceden
belirlenmelidir. Kullanılacak aletler önceden hazır olmalıdır.
• Betonun iyi işlenmesi ve yerleştirilmesi için kaliteli beton
kalıbına ihtiyaç vardır. Kalıplar sağlam, temiz ve yağlanmış olmalıdır ve
çimento hamurunu sızdırmamalıdır.
• Betonun dökümünden hemen önce kalıplar ve özellikle asmolenler
sulanmalıdır. Yer betonu dökülecekse zemin sıkıştırılıp nemlendirilerek döküme
uygun hale getirilmelidir.
• Beton döküm esnasında kalıp üzerindeki hareketlilik ve vibratörün
titreşim etkisi kalıba zarar vermemeli, tüm önlemler döküm öncesinde
alınmalıdır.
• Beton donatısını dış etkilerden korumak için kalıp içerisinde
bulunan donatının kalıp ile mesafesi (pas payı) projede öngörülen miktarda
olmalı, temas engellenmelidir.
• Beton dökümü yapılacak yerdeki donatı sıklığı gibi konular önceden
değerlendirilmeli ve beton siparişi proje özelliklere uygun olarak
verilmelidir.
• Transmikser ve pompaların çalıştıkları alan çökme ve kaymaya karşı
dayanıklı olmalıdır.
• Demir donatı kontrol edilmiş olmalı ve dökümde hareket etmeyecek
şekilde sabitlenmelidir.
Beton Yerleştirirken Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?
• Beton kalıba en fazla 1,5 metre yükseklikten dökülmelidir. Yüksekten
sertçe dökülen taze beton sert kalıba ve donatıya çarpmasıyla harç agregadan
ayrışabilir ve sonuçta betonda segregasyon gözlenir.
• Vibratörleri kullanırken ucunu kalıplara değdirmemeye, vibratör
ucunu betona hızlıca daldırıp betonun içinden yavaş hareketlerle çıkarmaya,
daldırma işlemini betona düşey olacak biçimde gerçekleştirmeye dikkat
edilmelidir.
• Vibratör çok kısa ya da çok uzun sürelerde veya yanlış şekillerde
uygulanmamalıdır.
• Vibratörlerin etki yarıçapları kontrol edilerek daldırma aralığını
45-50 cm’yi aşmayacak şekilde ayarlamak gerekir. Hatalı uygulamalar betonun
homojenliğine zarar verebilir.
• Vibrasyon esnasında titreşen bölgelerin örtüşmesine önem
verilmelidir. Betonu yatay yönde hareket ettirmek için vibratör kullanılması
hatalıdır.
• Taze betonu yerleştirirken yukarıdan aşağıya doğru yani düşey
konumda yerleştirmek gerekir. İşlem tabakalar halinde gerçekleşmelidir, eşit
kalınlıkta tabakalar halinde dökülmediği takdirde betonun sıkıştırılması
güçleşir.
• Yerleştirmeye kalıpların köşelerinden ya da eğimli alanlarda en
alçak bölgeden başlanmalıdır.
• Prizine (katılaşmaya) başlamış olan ve daha önce vibre edilmiş
bölgelerin etkilenmemesine dikkat edilmelidir.
Yerleştirme Sonrasında Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?
• Beton katı oluncaya kadar sıcaktan, soğuktan, olumsuz hava
şartlarından, titreşim ve sarsıntıdan korunmalıdır.
• Taze betonun bakımları su hortumları, örtüler veya özel kürler
kullanılarak yerine getirilmelidir. Bu bakımlarla su kayıplarının engellenmesi
ve hidratasyon reaksiyonlarının doğru zamanda meydana gelmesi amaçlanır.
Hidratasyon reaksiyonu için uygun su ve sıcaklığın olmadığı ortamlarda
hedeflenen dayanıklılığa ulaşılamaz.
• Çimentonun hidratasyona devam etmesini su geçirmeyen örtülerle
üzerini kapatarak, beton yüzeyini sürekli nemli tutarak ya da kimyasal kür
katkılarından yararlanarak sağlayabiliriz.
• Beton malzemelerinin karışım oranlarının seçilmesi, betonun
karılması ve taşınması gibi işlemler kusursuz olarak yerine getirilmiş olsalar
dahi, taze betonun yapıdaki yerine yerleştirilmesi işlemi uygun tarzda
yapılmadığı takdirde, betondan beklenilen kaliteyi elde edebilmek mümkün
değildir.
• Yapının tipi ve konumu, kalıp şekli, kalıp boyutu gibi yapı
özellikleri gözönünde tutularak, yerleştirme için en uygun alet ve araçların
seçilmiş ve kullanıma hazır olmaları,
• Yerleştirme işlemine başlamadan önce, yapının bulunduğu yerde ve
yapıda gereken ön hazırlıkların yerine getirilmesi ve yerleştirme işleminin
aksamadan devam edebilmesinin sağlanabilmesi için doğru planlamanın
yapılması,
• Taze betonun yapıdaki yerine yerleştirilmesi işleminin betonun
homojen özelliği bozulmayacak tarzda uygulanması dikkat edilmesi gereken esas
unsurlardır.